Gdy wiele lat temu, pierwszy raz udałem się w podróż z Tokio do Kioto, w jednej sekundzie “zakochałem” się w tym pociągu. Jest dokładnie tym, czym chyba nigdy nie będzie polski pociąg.
W środku czysto, pachnące toalety; cisza, nie stukają kołą, nikt nie rozmawia przez telefon, kłaniający się konduktor gdy wchodzi, a potem wychodzi z kolejnego wagonu. Ogromne szybkości w przemieszczaniu się tych pociągów. Nieziemska punktualność. Nie pamiętam w którym roku było …jeden z Shinkansenów przyjechał o osiemnaście sekund za wcześnie – awantura była na cały kraj.
Są trzy drogi robienia różnych rzeczy. Pierwsza droga jest dobra. Druga droga jest zła. Trzecia droga jest japońska. Każdy kto choć raz był w Japonii albo czyta ze zrozumieniem książki o tym kraju, ma świadomość takiego stanu rzeczy.
Symbolem japońskiego kolejnictwa jest szybka kolej – Shinkansen. Pierwszy tego typu projekt na świecie. W latach pięćdziesiątych Powstał gdy w Ameryce i Europie panowało przekonanie, że należy budować drogi i autostrady; ważniejsze inwestować w tranpsort lotniczy, ludzi i towarów. Generalnie, nie wierzono w kolej – jako efektywny środek transportu. Mentalnie – pociągi był w odstawce. Japończycy zrobili odwrotnie. Zaczęli projektować i budować szybką kolej. Pierwszą potrzebą było połącznie dwóch dużych miast – Tokyo z Osaką. Linia miała liczyć 515 kilometrów i połączyć oba te miasta przed Igrzyskami Olimpijskimi, które miało miejsce w 1964 roku. Nawiasem mówiąc w Tokyo, Jerzy Kulej zdobył złoty medal olimpijski.
Od strony praktycznej, wygląda to następująco. Odległość między Tokio a Kioto wynosi 466 km. Czas przejazdu pociągiem Shinkansen (Nozomi) to około 2 godziny i 15 minut. Z Tokio do Osaki jest 509 kilometrów, co daje dwie i pół godziny podróży.
Gdybyśmy chcieli pojechać na północ Japonii na wyspę Hokkaido, biorąc Tokio za punkt wyjściowy, to jest to już nieco “potężniejsza” podróż, ponad cztery godziny. Należy pojechać do miasta Hakodate. W tym mieście na samym południu wyspy Hokkaido jest pierwsza i ostatnia stacja pociągu Shinkansen – gdzie kończą się tory dla tego wspaniałego środka podróży. Jak zresztą widać na powyższej grafice. Podróż do Sapporo Shinkansenem to głęboka przyszłość.
… wtedy należy się przesiąść w lokaleskie pociągu. Gdybyśmy chcieli dostać się do Wakkanai, trzeba by zacząć korzystać z lokaleskich, nazwijmy to, zwykłych, pociągów. Odległość w linii prostej to 411 kilometrów. Podróż pociągiem w jedną stronę zajmuje niespełna 10 godzin.
Drążąc temat Wakkanai i dlaczego tam? Miasto to, zgodnie z prawdą reklamuje się jako najbardziej na północ wysunięte miasto w Japonii. Przy dobrej pogodzie widać stamtąd rosyjską wyspę Sachalin. Do tego wszystkie znaki drogowe oraz tablice informacyjne, wyposażone są w napisy pisane cyrylicą.
Tak, w roku 2018 zaliczyłem taką wycieczkę. Szwendając się po Hokkaido lokalnymi pociągami, zaliczyłem kilka bardzo fajnych miejsc aby doturlać się do Shinkansena i za jednym zamachem, zrobić, fru do Tokio.
Wcześniej, zanim skoczyłem do Hakkodate, zatrzymałem się w Aomori, jeszcze na wyspie Honsiu. Nawiasem mówiąc zjadłem tam najlepsze sushi ever w małej lokalnej knajpce, gdzie przychodą rybacy, robotnicy, podróżnicy.
Potem z Aomori do Hakkodate jest rzut beretem. Może nie rzut beretem, a bardziej kilkadziesią machnięć płetwami. Pociąg zanurza się i mknie przez podmorski tunel “Seikan”, liczący sobie 54 kilometry, z czego 23,3 km znajduje się pod dnem morza. W tym tunelu jest ciemno więc nic nie widać, trzeba włączyć wyobraźnie by zobaczyć wilkie, ciemno szare fale, toczące wodne masy, cieśniny Tsugaru …
Mam same pozytywne wspomnienia dotyczące Shinkansenów w których spędziłem dużo czasu, ale bynajmniej nie uważam tego za stracony czas …
Samą nazwę Sinkansen tłumaczy się dosłownie jako “Nowa Główna Linia”. Odnosiła się pierwotnie do jednej linii Tōkaidō, która połączyłą Tokio z Osaką tuż przed igrzyskami olimpijskimi rozegranymi w Japonii w 1964 roku.
Niektóre pociągi mają bardzo długie “nosy”. Oczywiście jest to kwestia aerodynamiki czyli zmieniejszania oporów powietrza co jest kluczowe przy bardzo dużych prędkościach, jakie osiągają te pociągi – nawet powyżej 300 km/h. Dodatkowo zużywają mniej energii, są bardziej efektywne i mogą osiągać większe prędkości.
Druga okoliczność to redukowanie hałasu gdy pociąg wjeżdża do tunelu, może powstać zjawisko zwane „falą ciśnieniową”, które powoduje hałas podobny do wybuchu, zwane czasem „bangiem tunelowym” (ang. tunnel boom)Długi nos rozprasza tę falę, co redukuje hałas i zmniejsza obciążenie akustyczne okolic tunelu.
Gdy pociąg porusza się z dużą prędkością i nagle wjeżdża do tunelu, powietrze przed nim jest gwałtownie wypychane do przodu, tworząc potężną falę ciśnieniową. Fala ta przemieszcza się w tunelu, a po wyjściu z drugiej strony może spowodować głośny hałas, przypominający dźwięk podobny do sonicznego “bangu”, który słyszy się przy przekraczaniu prędkości dźwięku przez samolot. Długie nosy redukują również turbulencje w tunelu, które w krytycznych wypadkach mogłyby dewastować wewnętrzną infrastrukturę tunelu.
*****
Niby wszyscy wiedzą, ale … Japończycy oferują obcokrajowcom specjalny bilet czasowy obejmujący swoim zasięgiem wszystkie pociągi Japan Railways, autobusy i promy, które należą do JR Group; karnecik ten nazywa się JR Pass Jeśli ma się w planie uprawianie kompulsywnej turystyki po Japonii, warto sobie kupić ową “przepustkę podróżnika”. Owszem za tydzień należy zapłacić 325 euro, ale per saldo jest to bardzo opłacalne. Przy zakupie biletu na Shinkansen na miejscu relacji Tokio – Kioto, należy się liczyć z kosztem na poziomie niecałych 500 peelenów.
Przy okazji zerknijmy na podstawową “ofertę” Shinknasenów:
W Japonii istnieje kilka typów pociągów Shinkansen, które różnią się prędkością, liczbą przystanków i obsługiwanymi trasami. Oto główne typy Shinkansenów oraz to, co je wyróżnia:
1. Nozomi (のぞみ); po polsku: życzenie, pragnienie, nadzieja
- Trasa: Tokaido Shinkansen (Tokio – Osaka – Fukuoka/Hakata)
- Charakterystyka: Najszybszy pociąg Shinkansen, zatrzymuje się tylko na największych stacjach (np. Tokio, Nagoya, Kyoto, Osaka).
- Prędkość: Około 300 km/h.
- Odróżnienie: Najmniej przystanków, najszybsza opcja dla osób podróżujących na długie dystanse. Nie jest objęty biletem Japan Rail Pass.
2. Hikari (ひかり); po polsku (światło, blask)
- Trasa: Tokaido Shinkansen (Tokio – Osaka) oraz Sanyo Shinkansen (Osaka – Fukuoka/Hakata)
- Charakterystyka: Trochę wolniejszy od Nozomi, zatrzymuje się na większej liczbie stacji.
- Prędkość: Około 270-285 km/h.
- Odróżnienie: Średnia liczba przystanków, bardziej przystępny cenowo i dostępny dla posiadaczy Japan Rail Pass.
3. Kodama (こだま) po polsku (echo)
- Trasa: Tokaido i Sanyo Shinkansen (Tokio – Fukuoka/Hakata)
- Charakterystyka: Najwolniejszy na tych trasach, zatrzymuje się na każdej stacji.
- Prędkość: Około 240 km/h.
- Odróżnienie: Zatrzymuje się na każdej stacji, idealny na krótsze dystanse i dla osób chcących zobaczyć więcej miejsc po drodze.
4. Mizuho (みずほ) po polsku – kłosy ryżu
- Trasa: Sanyo Shinkansen (Osaka – Fukuoka/Hakata) oraz Kyushu Shinkansen (Fukuoka – Kagoshima-Chuo)
- Charakterystyka: Najszybszy pociąg na trasie Sanyo i Kyushu Shinkansen, z minimalną liczbą przystanków.
- Prędkość: Około 300 km/h.
- Odróżnienie: Najszybszy na trasach między Osaka a południową częścią Kyushu. Niedostępny dla Japan Rail Pass.
5. Sakura (さくら) po polsku – kwiat wiśni
- Trasa: Sanyo Shinkansen (Osaka – Fukuoka/Hakata) oraz Kyushu Shinkansen (Fukuoka – Kagoshima-Chuo)
- Charakterystyka: Średnia liczba przystanków, bardziej komfortowy niż Hikari.
- Prędkość: Około 260-285 km/h.
- Odróżnienie: Zatrzymuje się na większej liczbie stacji niż Mizuho, dostępny dla Japan Rail Pass. Często używany na trasach w regionie Kyushu.
6. Tsubame (つばめ) po polsku – jaskółka
- Trasa: Kyushu Shinkansen (Fukuoka/Hakata – Kagoshima-Chuo)
- Charakterystyka: Najwolniejszy na trasie Kyushu, zatrzymuje się na każdej stacji.
- Prędkość: Około 260 km/h.
- Odróżnienie: Głównie używany na krótszych trasach na Kyushu, wolniejszy, ale bardziej dostępny.
7. Hayabusa (はやぶさ) po polsku – sokół
- Trasa: Tohoku Shinkansen (Tokio – Shin-Aomori) oraz Hokkaido Shinkansen (Shin-Aomori – Hakodate)
- Charakterystyka: Najszybszy na trasie Tohoku, zatrzymuje się tylko na wybranych stacjach.
- Prędkość: Około 320 km/h (na niektórych odcinkach).
- Odróżnienie: Najszybszy pociąg w Japonii, kursujący między Tokio a Hokkaido.
8. Yamabiko (やまびこ) po polsku – echo
- Trasa: Tohoku Shinkansen (Tokio – Sendai – Morioka)
- Charakterystyka: Zatrzymuje się na większej liczbie stacji niż Hayabusa.
- Prędkość: Około 275 km/h.
- Odróżnienie: Bardziej lokalny pociąg na trasach północnej Japonii.
9. Nasuno (なすの)
- Trasa: Tohoku Shinkansen (Tokio – Nasu-Shiobara)
- Charakterystyka: Podobny do Kodamy, zatrzymuje się na każdej stacji na krótszych odcinkach.
- Prędkość: Około 240 km/h.
- Odróżnienie: Pociąg regionalny na krótkie trasy w regionie Tohoku.
10. Komachi (こまち)
- Trasa: Akita Shinkansen (Tokio – Akita)
- Charakterystyka: Specjalnie zaprojektowany dla trasy do Akity, jeździ w tandemie z Hayabusą.
- Prędkość: Około 320 km/h (w tandemie z Hayabusą).
- Odróżnienie: Specjalna linia obsługująca północną Japonię, oferująca bezpośrednie połączenie z Akita.
Nazwy linii Shinkansen w Japonii często mają specyficzne znaczenie w języku japońskim, które można przełożyć na polski. Oto kilka z nich:
- Tōkaidō Shinkansen (東海道新幹線)
- Tōkai (東海) to region nadmorski, a dō (道) oznacza “drogę” lub “trasę”. Całość można przetłumaczyć jako “Trasa nadmorska”.
- Shinkansen (新幹線) to “nowa główna linia kolejowa” lub “szybka kolej”.
Tōkaidō Shinkansen oznacza zatem “Nowa główna linia nadmorska”.
- Sanyō Shinkansen (山陽新幹線)
- San (山) oznacza “góry”, a yō (陽) odnosi się do południowego zbocza.
- Całość można zinterpretować jako “Trasa południowych zboczy gór”.
Sanyō Shinkansen można przetłumaczyć jako “Nowa główna linia południowych zboczy gór”.
- Kyūshū Shinkansen (九州新幹線)
- Kyūshū (九州) to nazwa jednej z czterech głównych wysp Japonii, oznaczająca “Dziewięć Prowincji” (bo kiedyś wyspa była podzielona na dziewięć regionów).
- Można to przetłumaczyć jako “Nowa główna linia Kyūshū” lub “Nowa linia Dziewięciu Prowincji”.
- Hokuriku Shinkansen (北陸新幹線)
- Hoku (北) oznacza “północ”, a riku (陸) oznacza “ląd” lub “ziemię”. Hokuriku to nazwa regionu na północnym zachodzie Honshū.
- Całość oznacza “Nowa główna linia północno-zachodniego lądu”.
- Jōetsu Shinkansen (上越新幹線)
- Jō (上) oznacza “górę” lub “wyższe”, a etsu (越) odnosi się do starożytnej prowincji Echigo, leżącej na północy.
- Można to przetłumaczyć jako “Nowa główna linia do górnej prowincji Echigo”.
- Tōhoku Shinkansen (東北新幹線)
- Tōhoku (東北) oznacza “Północny Wschód”, co odnosi się do regionu Japonii leżącego na północnym wschodzie wyspy Honshū.
- Tōhoku Shinkansen można przetłumaczyć jako “Nowa główna linia północno-wschodnia”.
- Hokkaidō Shinkansen (北海道新幹線)
- Hokkaidō (北海道) to nazwa najbardziej na północ wysuniętej wyspy Japonii, a dosłownie oznacza “Droga Północnego Morza”.
- Można przetłumaczyć jako “Nowa główna linia Hokkaidō” lub “Nowa linia Drogi Północnego Morza”.
Nazwy te, często nawiązują do regionów geograficznych lub historycznych, przez które przebiegają te linie.
