Gdy jadę do Japonii wiem, że muszę mieć zapas gotówki bo z pewnością będzie mi ona w kraju kwitnącej wiśni potrzebna. Bardzo często gdy dochodzi do płacenia w mniejszych sklepach, restauracjach, w budkach z pamiątkami umiejscowionych przed świątyniami; przydarzyło mi się to nawet w muzeum sztuki nowczesnej, gdzie personel chciał otrzymać płatność za bilet wyłącznie w gotówce. Gdy starałem się przekonać kasjerkę, że zapłacę kartą, okazało się, że terminal bankowy, był przykryty gazetą. Ostatecznie, Pani kasjerka z absolutnym obrzydzeniem, widocznym na jej twarzy, przyjęła ode mnie elektorniczną płatność Tak, w Japonii cash is cash.
Japończycy bardzo szanują pieniądze i korzysci, które z tego tytułu wynikają. Zresztą … bądźmy szczerzy w Polskce jest podobnie; z wielu powodów historycznych i praktycznych, jesteśmy, czy też zachowawcza część społeczeństwa, przywiązana wyłącznie do gotówki.
Mam opanowny zakup jenów w Warszwie, ale to co mogę poradzić, proszę nie zostawiać na ostatni moment tej czynności !
Poprosiłem sztuczną aby pomogła mi prześledzić historię pieniądza w Japonii. Mam nadzieję, że się za bardzo nie rąbnęła …?
*****
Historia japońskiego jena (JPY) to fascynująca opowieść o wzlotach i upadkach gospodarki japońskiej, jej roli na arenie międzynarodowej i polityce monetarnej. Jen (jap. 円 en; jen, koło, krąg) – jednostka walutowa Japonii, kod walutowy według ISO 4217: JPY. Trzecia co do wielkości waluta handlowa na rynku walutowym (po dolarze amerykańskim i euro)
Oto kluczowe etapy:
Przed wprowadzeniem yena, japońskiej waluty jaką dziś znamy, Japonia przeszła przez długą, skomplikowaną ewolucję swojego systemu monetarnego. Od gospodarki barterowej, przez importowane monety chińskie, po złote i srebrne monety okresu Edo, Japonia nieustannie dostosowywała swoje środki płatnicze do zmieniających się warunków gospodarczych i politycznych.
Reformy Meiji i wprowadzenie jena otworzyły nową erę w historii japońskich finansów, zapewniając jednolity i nowoczesny system walutowy, który przetrwał do dziś.
Wczesne formy wymiany
Japonia, podobnie jak wiele innych cywilizacji, przez wieki ewoluowała w swoim systemie monetarnym. Przed wprowadzeniem jena w 1871 roku, pieniądz w Japonii przechodził przez kilka kluczowych etapów. W początkowych okresach swojej historii Japonia opierała swoją gospodarkę na systemie barterowym, gdzie wymiana dóbr i usług odbywała się bez użycia pieniądza. Szczególnie cenione były ryż oraz tkaniny, które przez długi czas pełniły funkcję środka wymiany. Stopniowo jednak, pod wpływem handlu z Chinami i Koreą, zaczęły pojawiać się pierwsze monety.
Pierwsze monety używane w Japonii były importowane z Chin. Już w VII wieku, w okresie Asuka (538–710), japońska arystokracja i władcy zaczęli korzystać z chińskich monet jako środka wymiany. W VIII wieku, za panowania cesarzowej Genmei, Japonia rozpoczęła produkcję własnych monet wzorowanych na chińskich modelach. Pierwsza japońska moneta, Wadōkaichin (和同開珎), została wybita w 708 roku i była inspirowana chińskimi monetami Tang. System ten nie odniósł jednak pełnego sukcesu, a przez kolejne wieki Japonia wielokrotnie powracała do importowania monet z Chin.
Rozwój systemu monetarnego w okresie średniowiecza
Podczas okresu Kamakura (1185–1333) oraz Muromachi (1336–1573), Japonia nie miała jednego, spójnego systemu monetarnego. W użyciu znajdowały się różne monety chińskie, ale również srebro, złoto i inne wartościowe dobra, które pełniły funkcję pieniądza. W tym czasie popularnością cieszyły się tzw. „monety Sung”, czyli importowane z Chin monety dynastii Song.
Era monet regionalnych – okres Sengoku i Edo
W okresie Sengoku (1467–1603), czyli czasach nieustających wojen domowych, sytuacja monetarna była niezwykle chaotyczna. Daimyō, czyli feudalni panowie, emitowali własne monety oraz stosowali różne systemy wartości w zależności od regionu. Jednakże w okresie Edo (1603–1868), rządzący Japonią ród Tokugawa wprowadził bardziej zorganizowany system monetarny.
W 1601 roku rozpoczęto bicie oficjalnych monet Japonii, które były oparte na trzech głównych kruszcach:
- Kōban (小判) – złota moneta,
- Ichibuban (一分判) – srebrna moneta,
- Mon (文) – miedziana moneta.
System ten funkcjonował przez ponad dwa wieki, choć nie był całkowicie jednolity, a jego stabilność często była podważana przez manipulacje wartością kruszców oraz lokalne problemy gospodarcze.
Kryzys finansowy i droga do reformy
Pod koniec okresu Edo Japonia zaczęła odczuwać skutki izolacji i stagnacji gospodarczej. System monetarny stawał się coraz bardziej niewydolny, a różnice w wartościach monet kruszcowych powodowały inflację i trudności w handlu. Po otwarciu Japonii na świat w latach 50. XIX wieku, pod wpływem zachodnich państw, stało się jasne, że Japonia potrzebuje nowoczesnego, ujednoliconego systemu walutowego.
Wprowadzenie jena – 1871
Po restauracji Meiji w 1868 roku japoński rząd dążył do reform, które miały na celu modernizację kraju. W 1871 roku oficjalnie wprowadzono jena (円), który zastąpił dotychczasowy skomplikowany system monetarny. Nowa waluta była wzorowana na zachodnich standardach i opierała się na systemie dziesiętnym, co znacznie ułatwiło handel i finanse.
1 jen dzielił się na 100 senów i 1000 rinów (seny i riny zostały wycofane z obiegu w 1954). Nowa moneta była bita i okrągła (wzorem zachodnich monet), dotychczasowe monety w Japonii były odlewane i miały obły kształt. W 1885 roku Bank Japonii wyemitował pierwsze banknoty.
Początkowo jen miał być monetą złotą (1,5 grama), jednak szybko w obiegu znalazły się także monety srebrne. W 1897 roku parytet jena obniżono do 0,75 grama złota. W tym okresie do lat 20. XX wieku jen był wart około 2 szylingów brytyjskich lub 0,50 dolara USA (w 1897: 2,004 szylinga, w 1922: 2,05 szylinga). W 1931 roku Japonia przeszła z systemu opartego na złocie na oparty na wartości aktywów banku centralnego.
2. Kryzys i dewaluacja w latach 30. XX wieku
- Zaczęło się od wielkiego Krachu na Wall Street w 1929 roku
- W 1931 r. Japonia odeszła od standardu złota
- Japońska agresja militarna i wojna z Chinami (1937) przyczyniła się do hiperinflacji.
- W czasie II wojny światowej, która utraciła wartość, a gospodarka została zdemolowana przez wojenną pożogę.
3. Powojenny upadek i odbudowa (1945–1971
- W 1949 r. w ramach reformy systemu Bretton Woods kurs jest sztywny; powiązany z dolarem na poziomie 360 JPY/USD .
- Japonia odbudowała się dzięki eksportowi, pomocy USA, oraz reformomw wewnętrznym. To doprowadziło do „japońskiego cudu przemysłowego” czytaj lata 50. i 60.
4. Kryzys lat 90. i „stracone dekady”
- W 1990 r. pęka bańka spekulacyjna, uruchamiając kryzys finansowy.
- W marcu 2024 roku Bank Japonii (BOJ) podniósł we wtorek główną stopę procentową z minus 0,1 proc. do przedziału 0-0,1 proc. To pierwsza podwyżka od 2007 roku i zakończenie ery ujemnych stóp, które obowiązywały w Japonii jako ostatnim kraju na świecie. Zarząd BOJ argumentował tą decyzję “… wspieraniem, wciąż kruchego wzrostu gospodarczego”
Poniżej wykres jena od połowy roku 2005, do dziś czyli 15.02.2025
Screenshot
Sztuczna, wygenerowała mi również zestawienie zestawienie jak bankowość japońska wygląda na tle europejskiej i Amerykańskiej. Ja osobiście mam wrażenie, że polska bankowość w ujęciu rozwoju, jest daleko przed japońską. Choć z oczywistych względów, jako turysta nigdy nie korzystałem z bezpośrednich usług japońskich banków, poza kilkukrotnym wyjęciem gotówki ze ściany, co też kiedyś nie było zbyt łatwe.
| Cechy | Japonia | Europa | USA |
|---|---|---|---|
| Bankowość cyfrowa | Rozwinięta, ale gotówka nadal popularna | Bardzo rozwinięta | Bardzo rozwinięta |
| Płatność systemowa | Gotówka, ale też PayPay, Suica, karty | Głównie karty i aplikacje | Karty, Apple Pay, Venmo |
| Stopy procentowe | Blisko zero od dekady | Wzrost po kryzysie 2022 | Fluktuacje, obecnie oglądane |
| Rynek kapitałowy | Głównie giełda w Tokio. | Londyn, Frankfurt, Paryż, oddzielne | Wall Street jako globalne centrum |
| Fintech i kryptowaluty | Wolniejsza adopcja i brak zaufania | Dynamiczny rozwój | najbardziej zaawansowany rynek fintechów |
| Dostęp do kredytów | Konserwatywne podejście | Równowaga | Bardzo łatwy dostęp, ale ryzykowny |
