To chyba stosunkowo nowa idea w Japonii. Nowa – czyli ma ze dwa albo trzy lata; stawianie budek do załatwiania spraw służbowych w biegu czyli na przykład na dworcach Japan Railways czy też lotniskach. Wielokrotnie czytaliśmy w prasie o przepracowaniu, zgonów na stanowisku pracy. Totalnym zaangażowaniu tego społeczeństwa w swoje firmy, wiernopoddańczych stosunkach w pracy, śmierciach na biurku z przepracowania ….

Nie pracowałem w Japonii, nie mam zatej osobistej perspektywy aby wydawać opinie. Jednak – w sumie dość często – bywając w Japonii, „konsumując” informacje, książki, filmy wiszące na Youtubie i w innych miejscach.  Potwierdzam – to niezwykle pracowity i zaangazowany naród.

Prawdopodobnie, stąd w naturalnych sposób pojawiły się  „budek do pracowania w podróży”. To było/jest naturalną konsekwencją DNA Japonii.

p.s. w sumie, właśnie zdałem sobie sprawę, że należało na moment „wynająć” budkę i zrobić w środku zdjęcia i byśmy wszyscy wiedzieli co i jak …

Poprosiłem sztuczną o dokonanie podsumowania czy też opisu jak wygląda etos/kultura pracy w Japonii.

   ****

Japońska „kultura pracy” (働き方文化, hatarakikata bunka) to złożony zestaw norm społecznych i organizacyjnych, które kształtują sposób, w jaki pracownicy i firmy podchodzą do zatrudnienia. Poniżej najważniejsze cechy i mechanizmy tego zjawiska:

1. Zasada lojalności i zatrudnienia na całe życie

• Shūshin koyō (終身雇用) – model zatrudnienia „do emerytury”, w którym pracownik wstępuje do jednej firmy prosto po studiach i pozostaje w niej przez większość kariery.
• W zamian za lojalność firma dba o rozwój pracownika (szkolenia, awanse), a on unika ryzyka utraty pracy.

2. System senioralny i hierarchia

• Nenko joretsu (年功序列) – awanse i podwyżki zależą głównie od stażu pracy, nie tylko od wyników.
• Wyraźny podział na senpai–kōhai (先輩–後輩): starsi stażem mentorują młodszych, którzy okazują im szacunek i wykonywanie poleceń.

3. Grupa ponad jednostkę

• Decyzje podejmowane konsensualnie (ringi-seido): pomysł przechodzi przez kolejne szczeble akceptacji, aż do „okrągłego stempla” zarządu.
• Silne poczucie zespołu – pracownicy identyfikują się z firmą jako wspólnotą, a nie tylko miejscem pracy.

4. Długie godziny pracy i obecność

• Karōshi (過労死) – zjawisko „śmierci z przepracowania” to skrajny efekt przywiązania do pracy.
• Praktyka zangyō (残業) – wielogodzinne nadgodziny, często nieodpłatne, uważane za dowód oddania.
• System „obecności” (出社主義) – ważniejsza jest fizyczna obecność w biurze niż faktyczna produktywność.

5. „Nomikai” i więzi społeczne

• Nomikai (飲み会) – obowiązkowe afterworkowe spotkania integracyjne przy alkoholu. Wzmacniają relacje, ale mogą być obciążeniem dla osób prywatnych.

6. Niska chęć do wakacji

• Chociaż ustawowo przysługują urlopy, wielu pracowników boi się ich wykorzystać, by nie odstawać od kolegów.

Przyczyny

• Tradycja konfucjańska – silne poczucie obowiązku i hierarchii.
• Okres powojennego „cudu gospodarczego” – dynamiczny rozwój wymagał mobilizacji; efektywnie „wykuł” nawyki długiej pracy.
• Kompaktowe środowisko korporacyjne – małe odległości między biurami, codzienne przywiązanie do miejsca pracy.

Próby reform

W ostatnich latach rząd i część firm wprowadzają:

• Limity nadgodzin i wymóg rekompensaty finansowej.
• Programy „Premium Friday” (zwolnienie wcześniej w ostatni piątek miesiąca).
• Zachęty do pracy zdalnej i elastycznych godzin.

Podsumowując, kult pracy w Japonii to silne połączenie tradycji, lojalności i wzajemnych zobowiązań między pracownikiem a pracodawcą, które z jednej strony buduje stabilność i spójność zespołu, a z drugiej – prowadzi do problemów zdrowotnych i społecznych wynikających z przepracowania.

*****

Drugi opis dokonany przez sztuczną:

Kult pracy w Japonii to zjawisko społeczno-kulturowe, które charakteryzuje się wyjątkowo silnym przywiązaniem do pracy, lojalnością wobec firmy oraz dużym poświęceniem prywatnego życia na rzecz obowiązków zawodowych. Zjawisko to ma głębokie korzenie historyczne, kulturowe i ekonomiczne i ukształtowało się szczególnie silnie po II wojnie światowej.

Główne cechy kultu pracy w Japonii:

1. Lojalność wobec firmy (shachō-sei 社長制)

• Pracownicy postrzegają firmę niemal jak rodzinę, a prezesa (shachō) jak ojca.

• Lojalność wobec pracodawcy jest często ważniejsza niż interes prywatny.

2. Praca do późna i nadgodziny (zangyō 残業)

• Praca po godzinach, często niepłatna, jest normą.

• Pracownik wychodzący z pracy o czasie może być postrzegany jako leniwy lub nielojalny.

3. Mała liczba dni urlopowych i rzadkie ich wykorzystywanie

• Pracownicy mają formalnie urlop, ale często nie korzystają z niego w pełni, by nie zawieść zespołu.

4. Shūkatsu (就活) i dożywotnie zatrudnienie

• System dożywotniego zatrudnienia (shūshin koyō) szczególnie silny w dużych firmach (np. Toyota, Mitsubishi).

• Rekrutacja studentów odbywa się jeszcze podczas studiów – tzw. „shūkatsu”, czyli „aktywność w poszukiwaniu pracy”.

5. Senpai–kōhai (先輩・後輩) – hierarchia i szacunek

• System mentor–uczeń, gdzie młodszy pracownik (kōhai) podporządkowuje się starszemu (senpai).

• Duży nacisk na dyscyplinę, skromność i unikanie konfliktów.

Korzenie historyczne i kulturowe:

1. Konfucjanizm i buddyzm – podkreślają obowiązek, hierarchię i pracowitość.

2. Bushidō (kodeks samuraja) – wartości takie jak honor, poświęcenie, wierność.

3. Okres powojenny – szybka odbudowa kraju wymagała totalnego zaangażowania, co stało się wzorcem.

4. Model „firma jako rodzina” – firma opiekuje się pracownikiem przez całe życie, a pracownik odwdzięcza się pełnym zaangażowaniem.

Skutki negatywne kultu pracy:

1. Karōshi (過労死) – śmierć z przepracowania

• Uznało się to za problem społeczny już w latach 80.

• Przyczyny: zawał, udar, samobójstwo z powodu stresu i zmęczenia.

2. Brak work–life balance

• Trudności w łączeniu życia zawodowego z prywatnym.

• Niska dzietność i samotność części społeczeństwa.

3. Problemy psychiczne

• Depresja, wypalenie zawodowe (burnout), alienacja.

Czy coś się zmienia?

Tak, powoli.

• Reforma prawa pracy – m.in. limit nadgodzin (maks. 100 h/miesiąc w 2019 r.).

• Promocja „work style reform” – rząd zachęca do lepszego balansu.

• Popularyzacja pracy zdalnej (szczególnie po pandemii COVID-19).

• Zmiana pokoleniowa – młodsze pokolenia cenią bardziej życie prywatne.